De toegang tot vrije tijd en cultuur is niet vanzelfsprekend. In onze vereniging zetten we al jaren in op de kracht van cultuurparticipatie voor mensen in armoede. We doen dit met de ondersteuning van vrijetijdsloketten, samenwerking met de academie en eerder ook met het project Een Paar Apart waar we pionierden met de buddy-methodiek.

Drempels tot cultuurparticipatie

Mensen in armoede vinden moeilijk de toegang tot cultuur: hun hoofd zit vol zorgen, het is te duur, ze vinden de weg niet. Er zijn ook drempels die niet tastbaar zijn maar ook de deelname aan cultuur belemmeren: schaamte, het gevoel er niet bij te horen, hun weg niet vinden in de culturele gewoontes en verwachtingen.

Cultuurparticipatie: drempels voor mensen in armoede
Video: (mentale) drempels voor mensen in armoede

Vrijetijdsloket / pretloket

Om de toegang tot cultuur te verbeteren organiseerden we in 2015 pretloketten. Ondertussen zijn er vrijetijdsloketten op verschillende plaatsen in de stad en is samenwerking met verschillende partners. Een vrijetijdsloket organiseert regelmatig laagdrempelige ontmoetingsmomenten voor mensen uit maatschappelijk kwetsbare groepen en sloopt samen met hen drempels die hun cultuurparticipatie in de weg staan. Het vrijetijdsloket biedt een heel aanbod aan cultuur, sport en vrije tijd. De vrijwilligers van het vrijetijdsloket verwelkomen de bezoekers en stellen hen op hun gemak. Ze helpen bij het zoeken naar een leuk en gepast aanbod. Ze overlopen samen praktische informatie over de uitstappen waar de bezoekers zich voor inschrijven.
https://www.recht-op.be/dossiers/70-draaiboek-pretloket
https://www.recht-op.be/dossiers/71-hoe-het-pretloket-omgaat-met-drempels
https://www.antwerpen.be/info/55fc135dafa8a78a608b45a5/vrijetijdsloketten
https://www.recht-op.be/assets/documents/dossiers/iedereen-Recht-Op-cultuur.pdf

Toegang tot deeltijds kunstonderwijs.

In 2018 werkten we met academie Deurne aan een project dat de toegang voor mensen in armoede tot de academie moest verhogen. In dit draaiboek wordt het traject aan de hand van 10 stappen toegelicht. Elke stap bevat tips en inspiratie voor andere organisaties om zelf aan de slag te gaan.
Draaiboek Academie à la carte

Buddy’s op culturele uitstap

‘Een paar apart’ wilde ontmoetingen organiseren. Ontmoetingen tussen mensen die elkaar spontaan amper tegenkomen, namelijk mensen die in armoede leven en mensen die niet in armoede leven. Met deze ontmoetingen wilden we vooral het sociale netwerk van mensen in armoede uitbreiden en daar mee ook hun sociaal kapitaal verhogen. We gebruikten culturele uitstappen om die ontmoetingen mogelijk te maken.
https://www.recht-op.be/dossiers/25-in-goed-gezelschap
https://www.recht-op.be/dossiers/23-een-paar-apart

Kwaliteitsvol onderwijs dat inzet op gelijke onderwijskansen, is een hefboom om de armoede te doorbreken. Voor kinderen in armoede is de toegang tot gelijke onderwijskansen niet steeds gegarandeerd. Met de oudergroep en de jongerenwerking leveren we een bijdrage tot verhoogde toegang via de projecten partnerschap ouders en school, school en mentaal welzijn. Oudere nota’s van projecten rond onderwijs vind je terug bij Andere.

Partnerschap ouders en school

Inspraak van gezinnen in armoede is cruciaal om tot kwaliteitsvol onderwijs en een goed gelijke-onderwijskansenbeleid te komen. Met onze oudergroep werkten we rond de focus “partnerschap tussen ouders en school”. Partnerschap is noodzakelijk om samen te kunnen werken aan een succesvolle schoolloopbaan en toekomst voor elk kind. Onderstaande instrumenten geven inkijk in het perspectief op partnerschap om zo te inspireren, te stimuleren en de dialoog op gang te brengen.

Open Kaart - ‘Open Kaart’ is een kaartspel dat scholen en leerkrachten (in opleiding) motiveert, inspireert en ondersteunt om met partnerschap aan de slag te gaan. We dagen je uit om na te denken over je eigen drempels en noden om als leerkracht met elke ouder een partnerschap aan te gaan. Het bevat quotes, reflectievragen, tips en geluidsfragmenten waar je ouders aan het woord hoort.
Je kan het kaartspel bestellen via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. – kostprijs 15 € en 5 € verzendingskosten.
Bekijk hier één themaonderdeel van het spel en hier de toelichting bij het spel.

Tentoonstelling - De oudergroep van Recht-Op ging in september 2021 een sociaal artistiek traject aan met illustrator Maarten Peeters. Het resultaat is een tentoonstelling met beeld en geluid, die je meeneemt in de leefwereld van gezinnen in armoede.

• Download Aan de slag met de tentoonstelling (pdf)
• Download Afdrukbare versies illustraties (pdf)
• Bekijk en beluister illustratie 1 met geluid (mp4)
• Bekijk en beluister illustratie 2 met geluid (mp4)
• Bekijk en beluister illustratie 3 met geluid (mp4)
• Bekijk en beluister illustratie 4 met geluid (mp4)
• Bekijk en beluister illustratie 5 met geluid (mp4)

Je kan de tentoonstelling lenen Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

Documentaire - Partnerschap : ouders in armoede aan het woord. Je hoort vier ouders in armoede aan het woord die jou meenemen in hun leefwereld. Ze vertellen hoe partnerschap een verschil kan maken.
Bekijk hier DOCU PARTNERSCHAP I Ouders in armoede aan het woord - YouTube

Projectnota - Partnerschap tussen ouders en school. In dit rapport schetsen we de kijk van ouders op partnerschap en vind je een verslag van focusgroepen met scholen, stad en onderwijspartners om ook hun kijk op partnerschap te kennen.
Lees hier

Welwijs - In WELWIJS (een tijdschrift dat informatie brengt over de raakvlakken tussen WELzijnswerk en onderWIJS) verscheen volgend artikel of armoede en onderwijs en de rol van partnerschap tussen school en ouders.
Lees hier

Onderwijs en mentaal welzijn

Leven in een gezinssituatie met armoede heeft een grote impact op het mentaal welbevinden van jongeren. Zowel rechtstreeks als onrechtstreeks kan de schoolomgeving bijdragen aan hoe jongeren zich voelen. Scholen en leerkrachten staan soms onvoorbereid tegen deze uitdagingen. In 2021 zochten we in een kleinschalig experiment naar antwoorden. We bekeken welke rol een therapeut op school kan spelen en welke rol er voor scholen kan weggelegd zijn.
Lees hier Kwetsbare jongeren en mentaal welzijn: welke rol kan de school spelen?

Na een periode van thuisonderwijs konden jongeren in september 2020 terug naar school. Deze nieuwe start vereiste aandacht voor de psychische kwetsbaarheid van jongeren na de lange periode van isolement in vaak moeilijke omstandigheden. We formuleerden met jongeren en ouders 10 vuistregels om bij deze terugkeer oog te hebben voor een brede aanpak.
Lees hier Samen naar September – 10 vuistregels voor een sterke heropstart

Andere

Onderwijs is een terugkerend thema. Hier vind je enkele nota’s van oudere projecten. Ze bieden inzichten die in sommige gevallen nog steeds aan de orde zijn of ze geven aan hoe er soms – traag – toch verandering komt.

• 2020: Inzetten op gelijke kansen in het afstandsonderwijs: hoe preteaching armoedeproof maken?
• 2011: Onderwijs en werk : jongeren zien het zo.
• 2006 : CLB: van wantrouwen naar dialoog.
• 1999: Onderwijs: Gratis?!

Toegankelijke dienstverlening is nodig opdat mensen toegang vinden tot hun rechten en tot een menswaardig bestaan. Mensen vinden niet steeds de weg naar een goede dienstverlening. In de projecten dienstverlening zoeken we samen met mensen die in armoede leven en met hulpverleners en diensten naar oplossingen die hulp dichter bij brengen.

Op deze pagina vind je resultaten van projectwerk over generalistische basishouding, outreachend werken, gebruikersparticipatie en omgaan met cliënteninformatie.

Generalistische basishouding

Mensen met een complexe problematiek hebben nood aan een generalistische aanpak: één plaats om met hun vragen terecht te kunnen én iemand die oog heeft voor de complexiteit van hun situatie. Een generalistische basishouding helpt om samen met de client stappen te zetten de leiden naar een meer menswaardig bestaan.

Lees meer:

• Generalistisch Sociaal werk. Overbodige luxe of noodzakelijk goed?
• Begeleidingsmethodiek voor een generalistische aanpak.
• www.samenwijzer.be: een educatieve website met docu’s en achtergrondmateriaal over 3 basishoudingen (rechtenbenadering, participatie, referentiekader)

Outreachend werken

Sommige mensen zetten zelf de stap niet naar een dienst: omdat ze niet weten dat die er is of wat die doet, omdat ze denken dat het niet voor hen is, omdat ze er gewoonweg de energie niet meer voor hebben. In het project outreachend werken sporen we dienstverleners aan om uit “hun kot te komen”, om zelf naar mensen die het moeilijk hebben toe te stappen.

Lees meer:

• Rapport outreach. Laat je als professional inspireren om buiten de muren van je organisatie te werken en zo wetsbare mensen beter te bereiken.
• Inspiratiefiches Outreachend werken

Gebruikersparticipatie

Inspraak en medezeggenschap geven aan gebruikers is belangrijk om de toegankelijkheid van organisaties en de samenleving te verbeteren. Gebruikers kunnen aangeven waar de drempels en noden liggen, wat er goed loopt en waar er leemtes zijn. Loop je als organisatie ergens tegenaan of sta je voor bepaalde beleidskeuzes, dan kan het perspectief van de gebruiker helpend en bepalend zijn. Dit komt andere gebruikers en de organisatie ten goede.

Lees meer:

• A general approach to social work (GA2SW). Een ESFproject met proeftuinen gebruikersparticipatie ism emino, KOPA, CASA en CRESC (UA)
• Draaiboek gebruikersparticipatie – ESFproject GA2SW
• Inspiratieboek Gebruikersparticipatie - Een traject met het huis van het kind in Deurne

Allerlei

• Het dossier: een wapen? Over respectvol omgaan met persoonlijke informatie in de hulpverlening.
• Van klager tot drager
• De kant van de klant: over clientbetrokkenheid in de hulpverlening van het OCMW Antwerpen (2001)

Recht-Op is overtuigd dat gebruikersparticipatie een essentiële stap is voor elke organisatie of dienst om te komen tot een aanbod op maat van zijn gebruikers. Als vereniging waar armen het woord nemen strijden we samen met mensen in armoede voor een samenleving zonder uitsluiting. Participatie is een basisprincipe in onze werking. We doen dit op alle niveaus en onderdelen van de werking: in de projectwerking toegang tot grondrechten, in de dagelijkse organisatie en de uitbouw van de vereniging en in de individuele contacten met mensen.

Recht-Op vertrekt vanuit krachten van deelnemers. Het uitgangspunt is gelijkwaardigheid: als mens, als deelnemer in de vereniging. De inbreng van elk in de vereniging is nodig en belangrijk. Soms is het nodig om die krachten te benoemen, erkenning te geven, te stimuleren om ze te durven gebruiken.

In het projectwerk vertrekken we vanuit de kennis en de krachten die mensen in zich hebben: hun ervaringen, de wil om zaken te veranderen… In de verschillende acties van de vereniging bieden mensen hun bijdrage door die zaken waar ze sterk in zijn of in willen groeien. Zij geven mee vorming, gaan in dialoog, maken een sociaal-artistiek product, stappen in een coachingsproces..

Deelnemers vinden hun plaats terug in de samenleving. Ze erkennen hun eigen krachten en krijgen een plaats als burgers die iets betekenen voor de gemeenschap.

Diensten en rechten zijn ongelijk toegankelijk. Mensen in armoede vallen vaker uit de boot. We willen in projecten oplossingen vinden om tot een gelijke toegang en gelijke rechten te komen. We doen dit samen met mensen in armoede, we vertrekken vanuit hun ervaringen en hun kennis. We gaan samen in dialoog met de samenleving en het beleid en we zoeken hoe we kunnen komen tot een betere toegankelijkheid van diensten en van grondrechten.

Onze thema’s zijn: generalistische dienstverlening/generalistische basishouding, (gebruikers)participatie, geestelijke gezondheidszorg, partnerschap in onderwijs, cultuurparticipatie.